DHAMIR
Mei 03, 2017
الضمير
Dalam bahasa
Indonesia, Dhamir bisa disebut sebagai kata ganti (orang ataupun benda). Dalam
bahsa Arab, dhamir adalah salah satu isim
mabni yang menunjukkan mutakallim (orang
pertama), mukhatab (orang kedua), dan ghaib (orang ketiga).
Secara garis besar,
dhamir ini terbagi tiga, yaitu: dhamir munfashil ( ضمير
منفصل ), dhamir muttashil ( ضمير متصل ),
dan dhamir mustatir ( ضمير مستتر ).
Berikut ini
pemabahsan masing-masing.
1. Dhamir
Munfashil
Dhamir munfashil adalah dhamir
yang berdiri sendiri yang bisa diucapkan. Dhamir jenis ini terbagi dua:
o
Dhamir rafa’
munfashil
Yaitu
dhamir yang dii’rab fi mahhalli rafa’ menjadi mubtada, khabar, fa’il, atau
na’if fa’il. Dhamir-dhamir tersebut adalah:
جمع
|
مثنى
|
مفرد
|
|
هم
|
هما
|
هو
|
غائب
|
هن
|
هما
|
هي
|
غائبة
|
أنتم
|
أنتما
|
انت
|
مخاطب
|
أنتن
|
أنتما
|
أنت
|
مخاطبة
|
|
نحن
|
أنا
|
متكلم
|
Contoh:
أَنَا طَالِبٌ ( أنا : ضمير منفصل في
محل رفع مبتدأ ).
تَعَلَّمَ هُوَ ( هو : ضمير منفصل محل
رفع فاعل ).
لَمْ يُسْمَعْ إِلَّا نَحْنُ ( نحن :
ضمير منفصل محل رفع نائب فاعل ) .
o
Dhamir Nashab
Munfashil
Yaitu dhamir yang dii’rab fi
mahalli nashb maf’ul bih. Dhamir-dhamir tersebut adalah:
جمع
|
مثنى
|
مفرد
|
|
إِيَّاهُمْ
|
إِيَّاهُمَا
|
إيَّاهُ
|
غائب
|
إِيَّاهُنَّ
|
إِيَّاهُمَا
|
إِيَّاهَا
|
غائبة
|
إياكُمْ
|
إيَّاكُمَا
|
إِيَّاكَ
|
مخاطب
|
إياكُنَّ
|
إياكما
|
إياكِ
|
مخاطبة
|
|
إيانَا
|
إيايَ
|
متكلم
|
Contoh:
إياك
نعبد و إياك نستعين ( إياك : ضمير منفصل في محل نصب مفعول به)
2. Dhamir Muttashil
Secara bahasa, dhamir muttashil berarti dhamir
yang bersambung dengan kalimat (baca: kata) lain. Dhamir jenis ini ada tiga
macam; (1) dhamir rafa’ muttashil, (2) dhamir nashab muttashil, dan (3) dhamir
jar muttashil. Berikut penjelasannya.
a. Dhamir
rafa’ muttashil
Yaitu
dhamir yang bersambung dengan kalimat fi’il, dan atau dengan kana dan
saudara-saudaranya ( كان
وأخواتها ) .
Ketika ia bersambung dengan fi’il maka ia fi mahalli rafa’ menjadi fa’il ( في محل رفع فاعل ). Adapun kalau bersambung dengan وأخواتها كان maka ia fi mahalli rafa’ menjadi isim وأخواتها كان . Dhamir-dhamir tersebut yaitu:
o
Ta’ fa’il
( تاء الفاعل )
Yaitu
ت ، ت ، ت ، تما ، تم ، تن ،
Contoh:
كَتَبْتَ ، كَتَبْتِ ، كَتَبْتُ ، كَتَبْتُمَا
، كَتَبْتُمْ ، كَتَبْتُنَّ
o
Na al-Fa’ilin
( نا الفاعلين )
Contoh:
كتبنا
o
Alif isnain (
الف الاثنين )
Contoh: كتبا ، تكتبان ، اكتبا
o
Waw
al-jama’ah ( واو
الجماعة )
Contoh
:، تكتبون ، اكتبوا كتبوا
o
Ya’
Mukhatabah ( ياء
المخاطبة )
Contoh:
تكتبين ، اكتبي
b. Dhamir
nashab muttashil
Dhamir
yang bersambung dengan fi’il dan إن وأخواتها
. Jika bersambung dengan fi’il maka
dhamir itu في محل نصب مفعول به . Adapun jika
bersambung dengan إن وأخواتها maka ia menjadi في محل اسم إن وأخواتها . Dhamir-dhamir tersebut yaitu:
o
Ha al-ghaib (
هاء الغائب )
ه ، هما ، هم ، ها ،
هما ، هن
Contoh:
عَلَّمَهُ ، عَلَّمَهُمَا
، عَلَّمَهُمْ ، عَلَّمَهَا ، عَلَّمَهُمَا ، عَلَّمَهُنَّ
إِنَّهُ ، إِنَّهُمَا
، إِنَّهُمْ ، إِنَّهَا ، إِنَّهُمَا ، إِنَّهُنَّ
o
Kaf
al-Mukhathab ( كاف المخاطف )
، ك ، كما ، كم ، ك ، كما ، كن
Contoh:
عَلَّمَكَ ، عَلَّمَكُمَا
، عَلَّمَكُمْ ، عَلَّمَكِ ، عَلَّمَكُمَا ، عَلَّمَكُنَّ
إِنَّكَ ، إِنَّكُمَا
، إِنَّكُمَ ، إِنَّكِ ، إِنَّكُمَا ، إِنَّكُنَّ
o
Ya’
Mutakallim ( ياء المتكلم )
ي , Contoh : عَلَّمَنِيْ ،
إِنَّنِيْ
o
Na ( نا )
Contoh:
عَلَّمَنَا ،إِنَّ
c. Dhamir
jar muttashil
Yaitu
dhamir yang bersambung dengan isim atau dengan huruf jar. Ketika bersambung dengan isim maka kedudukan dhamir
adalah في محل جر مضاف إليه .
Adapun ketika bersambung dengan huruf jar maka ia في
محل جر مجرور . Bentuk-bentuk dhamirnya sama dengan dhamir nashab muttashil.
Contoh:
كتابه ، كتابهما ،
كتابهم ، كتابها ، كتابهما ، كتابهن ، كتابك ، كتابكما ، كتابكم ، كتابك ، كتابكما
، كتابكن ، كتابي ، كتابنا .
فيه ، فيهما ، فيهم ،
فيها ، فيهما ، فيهن ، فيك ، فيكما ، فيكم ، فيك ، فيكما ، فيكن ، فيَّ ، فينا .
3. Dhamir
Mustatir
Yaitu dhamir yang
tidak memiliki bentuk zhahir yang dilafazkan. Dhamir jenis ini ada dua macam;
dhamir mustatir wujuban ( ضمير مستتر وجوبا ) dan dhamir mustatir jawazan ( ضمير مستتر جوازا ).
a. Dhamir
mustatir wujuban
Yaitu
dhamir yang tidak boleh ditempati oleh isim zhahir. Dhamir ini berlaku pada dua
tempat:
o
Pada fi’il
amar wahid mukhatab.
Contoh:
اُكْتُبْ [ فعل الأمر
و فاعله ضمير مستتر وجوبا تقديره أنت]
Dhamir أنت
tidak boleh zhahirkan/ditampakkan. Jika kita katakan اُكْتُبْ
أَنْتَ maka dhamir أَنْتَ
adalah sebagai taukid bagi dhamir mustatir tersebut.
o
Pada fi’il
mudhari mukhathab wahid dan mutakallim.
Contoh : تَكْتُبُ
، أَكْتُبُ ، نَكْتُبُ
b.Dhamir
mustatir jawazan
Yaitu
dhamir yang tempatnya bisa ditempati oleh isim zhahir. Dhamir ini berlaku pada
pada fi’il madhi dan mudhari’ yang ghaib dan ghaibah.
Contoh:
الولد
لعب [ لعب : فعل ماض وفاعله ضمير مستتر جوازا تقديره هو ]
البنت لعبت[ لعبت : فعل ماض وفاعله ضمير مستتر
جوازا تقديره هي ]
الرجل
يعمل [ فعل مضارع وفاعله ضمير مستتر جوازا تقديره هو ]
المرأة
تعمل [ فعل مضارع وفاعله ضمير مستتر جوازا تقديره هي ]
Dhamir-dhamir
mustatir di atas posisinya di tempati oleh isim zhahir, dan isim zhahir itulah
sebagai fa’ilnya. Jadi, jumlah-jumlah di atas bisa dibalik menjadi sebagai
berikut:
لعب الولد ، لعبت
البنت ، يعمل الرجل ، تعمل المرأة .
1 komentar
Jazakumullah Khairan :)
BalasHapus